KİRA ÖDEMESİNDE GİDER PUSULASI DÜZENLENEBİLİR Mİ?
		Meslek mensubumuz olduğu anlaşılan bir vergi mükellefinin talebine istinaden Kocaeli Vergi Dairesi Başkanlığı tarafından kira ödemelerinin belgelendirilmesi hakkında görüş açıklanmıştır. 13.11.2013

KİRA ÖDEMESİNDE GİDER PUSULASIDÜZENLENEBİLİR Mİ?

            Meslek mensubumuz olduğu anlaşılanbir vergi mükellefinin talebine istinaden Kocaeli Vergi Dairesi Başkanlığıtarafından kira ödemelerinin belgelendirilmesi hakkında görüş açıklanmış ve bu görüş Prof. Dr. Şükrü KIZILOT tarafından hürriyet gazetesindeki köşe yazısınakonu edilmiştir. Dolayısıyla bu yazıyı ve yazı bağlantılı özelgeyi okuyan vergimükellefi gerçek ve tüzel kişiler nezdinde ister istemez tereddütleroluşmuştur. Özelge aynen şöyledir;  

“ İlgide kayıtlı özelge talep formunuzda; ...Vergi Dairesi Müdürlüğünün ... vergi kimlik numarasında kayıtlı mükellefiolduğunuz belirtilerek, mali müşavirlik faaliyetinizle ilgili olarak bankayaödediğiniz kira bedellerini gider kaydedebilmeniz için banka dekontu yanındaayrıca gider pusulası düzenlenmesi gerekip gerekmediği hususunda Başkanlığımızgörüşü talep edilmektedir.

                213 sayılı Vergi Usul Kanununun "İspat Edici Kağıtlar"başlıklı 227 nci maddesinin birinci fıkrasında, "Bu Kanunda aksine hüküm olmadıkça, bu Kanuna göre tutulan veüçüncü şahıslarla olan münasebet ve muamelelere ait olan kayıtların tevsikimecburidir." hükmübulunmaktadır. Söz konusu kayıtların ise anılan Kanunun 229 ve müteakipmaddelerinde yer alan, fatura, gider pusulası, müstahsil makbuzu şeklindekibelgelerden herhangi birisi ile tevsik edilmesi gerekmektedir.

           Mezkur Kanunun "GiderPusulası"başlıklı 234 üncü maddesinde, "Birincive ikinci sınıf tüccarlar, kazancı basit usulde tespit edilenlerle deftertutmak mecburiyetinde olan serbest meslek erbabının ve çiftçilerin:

           ...

           3. Vergiden muaf esnafa;

           Yaptırdıkları işler veya onlardan satın aldıkları emtia için tanzim edip işiyapana veya emtiayı satana imza ettirecekleri gider pusulası vergiden muafesnaf tarafından verilmiş fatura hükmündedir. Bu belge, birinci ve ikinci sınıftüccarların, zati eşyalarını satan kimselerden satın aldıkları altın, mücevhergibi kıymetli eşya için de tanzim edilir.

           Gider pusulası, işin mahiyeti, emtianın cins ve nevi ile miktar ve bedelini veiş ücretini ve işi yaptıran ile yapanın veya emtiayı satın alan ile satanınadlarıyla soyadlarını (Tüzel kişilerde unvanlarını) ve adreslerini ve tarihiihtiva eder ve iki nüsha olarak tanzim ve bir nüshası işi yapana veya malısatana tevdi olunur..."hükmü yer almaktadır.

           Aynı Kanunun mükerrer 257 nci maddesinin birinci fıkrasının (2) numaralı bendiile Maliye Bakanlığı; "Mükellefleremuameleleri ile ilgili tahsilat ve ödemelerini banka, benzeri finans kurumlarıveya posta idarelerince düzenlenen belgelerle tevsik etmeleri zorunluluğunugetirmeye ve bu zorunluluğun kapsamını ve uygulamaya ilişkin usul ve esaslarınıbelirlemeye" yetkilikılınmış, bu yetkiye dayanılarak yayımlanan 268 seri numaralı Gelir VergisiGenel Tebliğiyle konutlarda, her bir konut için aylık 500 TL ve üzerinde kirageliri elde edenlerin, işyerlerinde, işyerini kiraya verenler ile kiracılarınkiraya ilişkin tahsilat ve ödemelerinin banka veya Posta ve Telgraf Teşkilatı GenelMüdürlüğü tarafından düzenlenen belgelerle tevsik edilmesi zorunluluğugetirilmiştir.

           Buna göre, 268 seri numaralı Gelir Vergisi Genel Tebliği ile getirilenzorunluluk kapsamında tahsilat ve ödemelerin banka veya Posta ve TelgrafTeşkilatı Genel Müdürlüğü aracılığıyla yapılması suretiyle tevsik edilmesi, buzorunluluğu ortaya çıkaran işlemin mükellefler bakımından Vergi Usul Kanunundasayılan belgelerle tevsik zorunluluğunu ortadan kaldırmamaktadır. Diğer birifadeyle, banka veya Posta ve Telgraf Teşkilatı Genel Müdürlüğü tarafındandüzenlenen belgeler işlemi (hizmeti) değil buna ilişkin tahsilat ve ödemeyitevsik etmekte, bu işleme ilişkin olarak borçlanılan tutarın ise kiraya vereninmükellef olması halinde düzenleyeceği fatura, mükellef olmaması halinde isetarafınızca düzenlenecek gider pusulası ile tevsiki zorunlu bulunmaktadır.”

Bu özelge ile birlikte soru işaretleri de oluşmaya başlamıştır.

Gider Pusulasını nerde yada nerelerde düzenlememiz gerekmektedir. VergiUsul Yasasının 234.maddesinde ki düzenleme aynen şöyledir. “ Birinci ve ikinci sınıf tüccarlar,kazancı basit usulde tespit edilenlerle defter tutmak mecburiyetinde olanserbest meslek erbabının ve çiftçilerin; Vergiden muaf esnafa; Yaptırdıklarıişler veya onlardan satın aldıkları emtia için tanzim edip işi yapana veyaemtiayı satana imza ettirecekleri gider pusulası “vergiden muaf esnaf”tarafından verilmiş fatura hükmündedir. Bu belge, birinci ve ikinci sınıftüccarların, zati eşyalarını satan kimselerden satın aldıkları altın, mücevhergibi kıymetli eşya için de tanzim edilir. Gider pusulası, işin mahiyeti,emtianın cins ve nevi ile miktar ve bedelini ve iş ücretini ve işi yaptıran ileyapanın veya emtiayı satın alan ile satanın adlarıyla soyadlarını (Tüzelkişilerde unvanlarını) ve adreslerini ve tarihi ihtiva eder. İki nüsha olaraktanzim ve bir nüshası işi yapana veya malı satana tevdi olunur. Giderpusulaları, seri ve sıra numarası dahilinde teselsül ettirilir.”

            Bu madde metninden anlaşılan; Gider pusulasıvergiden muaf esnaftan bir mal yada hizmet alınması durumunda düzenlenmesigereken belge olduğudur. Madde metni tartışmaya yer vermeyecek kadar açıktır.Gider pusulası düzenlenebilmesi için;

a.       Vergiden muaf bir esnafın olması gerekmektedir.

b.       Bir mal yada hizmet teslimi bulunmalıdır.

Şimdi kira ilişkisi yasa maddesinde sözü edilen teslimin hangiboyutunda, neresinde yer almaktadır ve her kiralayan vergiden muaf esnaf mı?dır. Ayrıca kira bir teslim sayılabilir mi?

Kira bir mal yada hizmet teslimi değildir. Kira ilişkisi bir varlığailişkin sözleşmeye dayalı olarak kullanım hakkının devrinden ibarettir.Dolayısıyla mal yada hizmet teslimi kapsamında değerlendirilmesi mümkünolmadığı gibi her kiralayanında vergiden muaf esnaf olması mümkün değildir. Nitekim;Danıştay 9. D. 2000 / 705 esas, 2001 / 4931 karar sayılı 21.12.2001 tarihlikararında “ Dava, yükümlünün satın aldığı ödemekaydedici cihaz için düzenlediği gider pusulasına ödeme kaydedici cihaz alımizninin tarih ve numarasının yazılmadığının tespit edilmesi üzerine 1998 yılıiçin kesilen usulsüzlük cezasının terkini istemine ilişkindir. 213 sayılı VergiUsul Kanununun 234. maddesinin son bendinde, gider pusulasının işin mahiyeti,emtianın cinsi ve nevi ile miktar ve bedelini ve iş ücretini, işi yaptıran ileyapanın veya emtiayı satın alan ve satanın adlarıyla soyadlarını, adreslerinive tarihi ihtiva edeceğinin ve iki nüsha düzenlenerek bir nüshasının malısatana tevdi edileceğinin hükme bağlandığı, olayda yükümlünün ... adlı şahıstanödeme kaydedici cihazı satın alarak gider pusulası düzenlediği, düzenlenengider pusulasının Yasanın öngördüğü şekil şartlarını haiz olduğuanlaşıldığından yapılan tarhiyatı iptal eden vergi mahkemesi kararı usul veyasaya uygun olup onanması gerekmektedir.” Denilmek suretiyle gider pusulasının düzenlenmeamacına açıklık getirilmiştir.

            Esasen Danıştay VDDGK 1998 / 163esas, 1999 / 173 karar sayılı 26.03.1999 tarihli içtihadı gider pusulasıdüzenlemesi gereken teslimlere ışık tutar niteliğindedir. Hüküm verenDanıştay Vergi Dava Daireleri Genel Kurulunca, dosyadaki belgeler incelendiktensonra gereği görüşüldü: “ Elektrikli evaletleri ticareti yapan yükümlünün işyerinde işçisi nezdinde düzenlenen 18.02.1995tarihli tutanak ile 26 ayrı müşterisinden aldığı eski fırın için gider pusulasıdüzenlememesi nedeniyle kesilen özel usulsüzlük cezasına karşı açılan davayıreddeden vergi mahkemesi ısrar kararı temyiz edilmiştir. 213 sayılı Vergi UsulKanununun 353 üncü maddesinin 1``inci fıkrasında, verilmesi ve alınması icap edenfatura, gider pusulası, müstahsil makbuzu ile serbest meslek makbuzunu vermeyenve almayanlardan her birine, her fatura, gider pusulası ve serbest meslekmakbuzu için özel usulsüzlük cezası kesilmesi öngörülmüştür. Aynı yasanın 234üncü maddesinin olay tarihinde yürürlükte olan metninde, gider pusulasının,birinci ve ikinci sınıf tüccarlar ile defter tutmak mecburiyetinde olan serbestmeslek erbabının ve çiftçilerin: kazançları götürü usulde tespit olunan tüccarve serbest meslek erbabı ile vergiden muaf esnafa yaptırdıkları işler veyaonlardan satın aldıkları emtia için tanzim edileceği, bu belgenin birinci veikinci sınıf tüccarların, zati eşyalarını satan kimselerden satın aldıklarıaltın, mücevher gibi kıymetli eşya için de tanzim edilmesi kabul edilmiştir. Üreticifirmanın bayii olan davacının işyerinde, işçisi nezdinde düzenlenen tutanak ileeski fırınları yenileme kampanyası kapsamında 26 ayrı müşterisinden aldığı eskifırın yasada belirtilen altın, mücevher gibi kıymetli eşya olmadığından buemtianın alımı için gider pusulası düzenlenmesi gerekmemektedir. Maddenin son fıkrasında yapılandüzenleme göz ardı edilerek aksi yolda verilen ısrar kararında hukuka uygunlukgörülmemiştir.”

            Esasen213 sayılı yasa ile Maliye Bakanlığına geniş yetkiler verilmektedir.  Bakanlık bu yetkisini kira ödemelerinde giderpusulası düzenlenmesi yönünde kullanabilir. Ancak Ticari Yaşam açısından bu türbir uygulamanın mümkün olup olmadığının üzerinde durulmasında fayda var. Kirailişkisi öncelikle bir sözleşmeye dayanmaktadır. Vergi Mükellefi olan gerçek vetüzel kişiler bu sözleşmeyi damga vergisi bakımından bağlı bulundukları vergidairesine beyan edip vergisini ödemek durumundadırlar. Ayrıca adresdeğişikliği, yeni tescil ve benzeri durumlarda, tescil evrakları arasında kirasözleşmesi sunulduğu gibi vergi yoklama memurlarınca düzenlenen yoklamatutanağında kira konusu tespit edilmektedir. Ticari defterlere kayıt edilenkira eğer faturaya dayanmıyorsa, muhtasar beyanname ile vergi dairesine beyanedilip brüt tutar üzerinden % 20 stopaj tahakkuk etmektedir. Diğer taraftan netkira miktarı, tutarına bakılmaksızın kiralayanın banka hesabına yatırılmaksuretiyle ödenmesi mecburiyetini Maliye Bakanlığı getirmiştir. Bütün bunlartevsik edici belge olarak kabul edilmeyip, üzerinden % 20 oranında vergiödediğiniz ve işletmenin yaşamı açısından zorunlu olan kira giderinde, giderpusulası aranması uygulama imkanı olmayan bir durumdur. Nasıl mı? Giderpusulası işi yapana yada malı teslim edene teslim aşamasından düzenlenen vetaraflarca imza altına alınması gereken belgedir. Tabii ödemesi de bu aşamadadoğası gereği yapılmalıdır. Fakat Maliye Bakanlığı diyor ki bu ödemeyi bankahesabına yatıracaksın. Şimdi işyerini kiraladığınız mal sahibi Almanya’ da veyaÜlkemizin her hangi bir ilinde. Önce Almanya’ dan veya bulunduğu ilden sizegelecek veya siz ona gidip Gider Pusulasını imzalatacaksınız, sonra gelip kiratutarını imzasını aldığınız şahsın banka hesabına yatıracaksınız. Bunuyapabilirseniz sorun yok. Ancak iletişim çağında Maliye Bakanlığı E – Fatura veE – Defter uygulamasını hayata geçirmişken, elektronik ortamda şirketleringenel kurulları yapılıp insanları iradelerini sanal ortamda kullandığı süreçolmuşken, kira ödemesini tevsik etmek için vize alıp Almanya’ ya gitmeyibaşaranı şimdiden kutluyorum.

Gebze 24.10.2013  

Hafiz COŞKUN

Mali Müşavir